بررسی اثرات خشکسالی بر کمیت و کیفیت آب زیرزمینی دشت چاردلی استان کردستان

خشکسالی از جمله مشکلات عمده ای است که در سال های اخیر بخش های مختلفی از دنیا را تحت تاثیر خود قرار داده است. ایران نیز با توجه به اقلیم گرم و خشک در بیشتر مناطق، از این مشکل بی بهره نبوده است. با کاهش نزولات جوی و به تبع آن اضافه برداشت از منابع آب برای جبران این کاهش، این پدیده در زمینه های مختلفی از جمله هواشناسی، هیدرولوژی، کشاورزی، اقتصادی و اجتماعی و غیره بروز یافته است. این پژوهش بر روی آبخوان آب زیرزمینی دشت چاردولی واقع در غرب ایران، حد فاصل استان های کردستان و همدان صورت گرفته است. برای این منظور از داده های بارندگی از سال های 89-1368 و داده های کمیت آب زیرزمینی سال های 87-1370 و کیفیت آب زیرزمینی آبخوان از سال های 87-1381 بهره گرفته شده است. برای مشاهده تاثیر خشکسالی بر روی آب زیرزمینی منطقه، در ابتدا اقدام به تحلیل وضعیت خشکسالی هواشناسی وخشکسالی آب زیرزمینی منطقه گردید. داده های خروجی از شاخص خشکسالی هواشناسی، تنها در 14% مواقع وضعیت خشکسالی را گزارش کرده است و این سال ها از سال آبی 78-1377 به بعد شروع شده اند و تا قبل از آن وضعیت خشکسالی گزارش نشده است. داده های مربوط به شاخص خشکسالی آب زیرزمینی نیز روندی نزولی را از ابتدا و وضعیت ترسالی تا انتها و وضعیت خشکسالی طی کرده و در 47% مواقع وضعیت خشکسالی را تاکید کرده اند. با استناد به گزارش مربوط به شاخص خشکسالی هواشناسی و وضعیت منطقه ی مطالعاتی، در سال هایی که وضعیت بارندگی منطقه نسبت به سال های پیش از آن افت کرده، حفر بی رویه چاه در این سال ها افزایش داشته است؛ به طوری که شاخص خشکسالی آب زیرزمینی پایین ترین میزان خود را در این سال ها نشان داده است. نتایج بدست آمده نشانگر آن می باشد که برای دشت تحت مطالعه با وسعت 896/281 کیلومتر مربع و ضریب ذخیره آبخوان معادل 5%، در مجموع کاهش حجمی معادل 69/138 میلیون متر مکعب در سطح دشت در طی سال های مطالعه بدست آمده است. همچنین وضعیت کیفی آبخوان زیرزمینی دشت از نظر شرب، کشاورزی، رسوب گذاری و خورندگی، در طی سال-های مطالعاتی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل های کیفی، نشان دهنده کاهش کیفیت آب، همراه با افت تراز آب زیرزمینی و افزایش کیفیت با افزایش تراز بوده است. به طور کلی نتایج حاکی از آن است که مناطق واقع در شمال دشت و نزدیک به خروجی آبخوان آسیب بیشتری در این سال ها دیده اند. لذا با اعمال درست قوانین مربوط به برداشت از آب زیرزمینی در سطح آبخوان و ایجاد محدودیت در این برداشت ها، امکان بهبود شرایط به مرور زمان، هر چند بسیار طولانی، و جلوگیری از تخریب این آبخوان وجود دارد. توصیه می گردد تا این مدیریت ها در مناطق شمالی با دقت بیشتری اعمال گردند. برای نیل به این هدف می توان از راهکارهایی از جمله، پلمپ ومسدود کردن چاه های بدون پروانه در دشت، نصب کنتور حجمی بر روی چاه های پروانه دار، جلوگیری از صدور پروانه جدید حفر چاه در آبخوان زیرزمینی استفاده نمود.